Ρεπορτάζ  Γιάννης Ψαρρός (πρόεδρος του Συλλόγου Ελυμνίων «Μάκιστος»)

                 «Τα μνημεία και οι αρχαίες πέτρες είναι βουβά ή μιλούν»

Τα μνημεία και οι αρχαίες πέτρες που έρχονται στην επιφάνεια της γης με τις ανασκαφές δεν είναι βουβά μιλούν και αποκαλύπτουν τα μυστικά τους, αρκεί να τα προσεγγίζουμε με ενδιαφέρον και ευαισθησία.

Η ζωή και τα έργα των προγόνων μας έχουν άμεση σχέση με το κοινωνικό παρόν. Οι τοπικές κοινωνίες πρέπει να ενημερώνονται κατάλληλα, ώστε να εκτιμούν την αξία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Να μη ξεχνάμε ότι ο Αρχαιολογικός Νόμος (3028/2002 άρθρο 3) προβλέπει την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, την επικοινωνία του κοινού με αυτή, την ανάδειξη και την ένταξή της στη σύγχρονη κοινωνική ζωή μας και στην παιδεία.

Η προστασία των φυσικών και ιστορικών μνημείων μας, είναι θέμα επιβίωσης του ανθρώπινου γένους. Δεν ανήκουν μόνο σε μας, αλλά και στις επόμενες γενιές. Μας χαρίζουν χαρά, γνώσεις και αισιοδοξία για το αύριο.

Κάτι ζητούν όμως από εμάς, είναι ο κίνδυνος της εξαφάνισης τους. Τα μνημεία, φυσικά και πολιτιστικά έχουν τις αντοχές τους. Μιλούν μαζί μας καθημερινά, μας στέλνουν τα μηνύματά τους. Ακόμη και αυτά που κοιμούνται μέσα στη Γη, θέλουν προστασία και ανάδειξη. Και μια προσωρινή φροντίδα από μέρους μας, θα συμβάλλει στη διατήρηση της ύπαρξής τους, ώστε να δοθεί χρόνος να αναδειχθούν αργότερα.

                  Ταξιδεύοντας στη Βόρεια Εύβοια

Περπατώντας  τη Βόρεια Εύβοια ως φίλος του πολιτισμού και της οικολογίας συναντήθηκα με αρκετά πολιτιστικά και φυσικά μνημεία. Τα περισσότερα τα είχα διαβάσει, αλλά η προσωπική επαφή με αυτά είναι κάτι διαφορετικό. Επικοινωνείς πολύ μαζί τους με αποτέλεσμα να νοιάζεσαι περισσότερο γι’ αυτά.

Στο παρόν ρεπορτάζ μου, θα παρουσιάσω με εικόνα μερικά από τα κυριότερα πολιτιστικά και φυσικά μνημεία, τα υπόλοιπα θα τα αναφέρω μόνο, ώστε να έχουμε μια πλήρη εικόνα για όλα τα μνημεία μας, τόσο ο Δήμος μας όσο και οι τοπικές κοινότητες.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ

1. Κάστρο Κλεισούρας

[diazomagallery id=”dem04042022a”]

Υπάρχουν απομεινάρια του οχυρού, που έλεγχε την είσοδο στη Βόρεια Εύβοια από την Κεντρική Εύβοια. Υπήρξε το ιστορικό οχυρό σε ένα δύσβατο ορεινό χώρο (δερβένι), το οποίο ταυτίστηκε με την επανάσταση του 1821. Χρησιμοποιήθηκε από τους επαναστάτες αγωνιστές της Εύβοιας, ως στρατόπεδο και ορμητήριο κατά των κατακτητών Τούρκων της Χαλκίδας.

2. Αρχαία Κήρινθος

[diazomagallery id=”dem04042022b”]

Στη φωτογραφία διακρίνεται ο χώρος της Ακρόπολης της Αρχαίας Κηρίνθου (σημερινή ονομασία Πελέκι). Είναι η έφαλλος Κήρινθος κατά τον Όμηρο και κατά τον Σκύμνο η ενάλια αρχαία πόλη με σοβαρή παρουσία και δράση κατά τους αρχαίους χρόνους, την Αργοναυτική εκστρατεία και τον Τρωϊκό πόλεμο.

3. Καστραδάκι – Ελληνικά

[diazomagallery id=”dem04042022c”]

Πλησίον του χωριού Ελληνικά προς τη θάλασσα, έχουν εντοπισθεί τμήματα οχύρωσης των αρχαϊκών χρόνων, που σώζονται μέχρι σήμερα. Μάλιστα οι ερευνητές ταυτίζουν το χώρο αυτό με την αρχαία Ευβοϊκή Πόλη Νύσσα, η οποία ήταν αφιερωμένη στον Διόνυσο. Υπολείμματα της Ακρόπολης αυτής βλέπουμε στη φωτογραφίας μας. Ο Δήμος Ιστιαίας Αιδηψού πρέπει να ενδιαφερθεί και να προστατεύσει σύντομα το χώρο και το αρχαίο αυτό μνημείο.

4. Αρτεμήσιο

[diazomagallery id=”dem04042022d”]

Ο σπουδαιότερος εθνικός χώρος που εμπλούτισε την ελληνική μας ιστορία με την μεγάλη και καθοριστική για την Ελληνισμό ναυμαχία το 480 π. Χ. στον κόλπο του Αρτεμησίου της Βόρειας Εύβοιας με τα πολυάριθμα πλοία των Περσών. Στη φωτογραφία φαίνονται τα δύο πολύτιμα αρχαία αγάλματα που βρέθηκαν στη θάλασσα του Αρτεμησίου το 1928 από Σκιαθίτες ψαράδες. Είναι το χάλκινο άγαλμα του Ποσειδώνα και ο μικρός ιππέας με το άλογό του. Τα δύο αυτά αγάλματα βρίσκονται στο Εθνικό Μουσείο της Αθήνας.

Δυστυχώς στην περιοχή του Αρτεμησίου δεν έχουν φροντίσει ακόμη οι αρμόδιοι της πολιτείας και της αυτοδιοίκησης να υπάρχει ένα μνημείο αναφοράς αυτού του μεγάλου ιστορικού γεγονότος.

5. Μαντείο Οροβίων

Ο Θουκυδίδης και ο Στράβων αναφέρουν την αρχαία πόλη Οροβίαι κοντά στις πόλεις Ελύμνιον και Αιγαί, όπου λατρευόταν ο Ηρακλής και ο Απόλλωνας. Προς τιμήν του Απόλλωνος υπήρχε ονομαστό μαντείο του Σελινούντιου Απόλλωνος πλησίον του όρους Τελέθριον. Εδώ και χρόνια γίνονται προσπάθειες από τους τοπικούς συλλόγους και πολίτες για την ανάδειξή του, αλλά ακόμη περιμένουμε

6. Παναγίτσα Λίμνης

Το 426 π. Χ. με το μεγάλο καταστροφικό σεισμό καταστράφηκαν οι Αιγές, το Ελύμνιον και οι Οροβίαι. Το Ελύμνιον παρουσιάζεται πάλι τον 5^ο με 6^ο αιώνα μ.Χ. σε αρκετή ακμή. Την ίδια εποχή χρονολογείται στον σημερινό χώρο της Παναγίτσας, η Βασιλική.

Με τις ανασκαφές που ακολούθησαν έχουν βρεθεί ψηφιδωτά, αρχαιολογικά ευρήματα και αρχιτεκτονικά τείχη. Σήμερα όλα τα ευρήματα και τα ψηφιδωτά που υπάρχουν στο δάπεδο κινδυνεύουν πάρα πολύ. Ο χώρος αυτός λειτουργεί ως πολιτιστικός και θρησκευτικός με αποτέλεσμα να μην έχει δοθεί ακόμη καμία αποτελεσματική λύση από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιολογικών και Βυζαντινών μνημείων και φυσικά και από τον Δήμο μας.

7. Κάστρο Ωρεών

[diazomagallery id=”dem04042022e”]

Στη φωτογραφία βλέπουμε τα υπολείμματα ενός Ενετικού φρουρίου το οποίο είχε χτιστεί πάνω σε αρχαιότερα τείχη της πόλης. Θα μπορούσε να έχει καλύτερη προστασία και εμφάνιση, παράδειγμα  όπως διατηρούνται και τα κάστρα της Πελοποννήσου, αλλά δυστυχώς κι εδώ υπάρχει πλήρης αδιαφορία.

8. Πύργος Οροβίων (Οροβίαι)

[diazomagallery id=”dem04042022f”]

Οι Ροβιές (Οροβίαι αρχαίο όνομα) ύστερα από τον καταστροφικό σεισμό του 426 π.Χ. που έπαθαν πλήρη καταστροφή, όσοι επέζησαν διασκορπίστηκαν στα ψηλότερα μέρη.

Στη μέση του χωριού υπάρχει ο Πύργος (Πυργοκάστελο) που χτίστηκε αρχικά το 1255 στην εποχή της Φραγκοκρατίας. Ο πύργος από τότε με συνεχείς, διαχρονικές, άστοχες παρεμβάσεις βρίσκεται σήμερα σε άθλια κατάσταση και δεν κοσμεί την πόλη και τον δήμο μας. Περιμένουμε την Εφορεία Αρχαιοτήτων και Βυζαντινών Μνημείων σε συνεργασία με τον Δήμο μας να πάρουν επί τέλους τις ανάλογες πρωτοβουλίες, σύμφωνα με όσα προβλέπει ο νόμος 3028/2002.

                               Πολιτιστικοί Χώροι και Μνημεία

Πέρα από τα κυριότερα οκτώ  (8) μνημεία που περιληπτικά ανέφερα υπάρχουν και τα ακόλουθα:

1. Ο ταύρος των Ωρεών
2. Ο πύργος του Γ. Δροσίνη
3. Ο πύργος Μπέζα στη Δαφνούσα
4. Ο πύργος του Γ. Φιλάρετου
5. Η Βρύση του Ερωτόκριτου
6. Το κονάκι στις Κεχριές
7. Η Λεοντή του Ηρακλή
8. Το σπίτι του Σωκράτη Κουγιουμτζόγλου
9. Παραδοσιακές φορεσιές στη Βόρεια Εύβοια
10. Αρχαία ευρήματα στους πρόποδες του Μάκιστου
11. Οικία Βουδούρη
12. Οικία Αβέρωφ
13. Αιγές – Αρχαίες Αιγές στο Ελύμνιον
14. Ο Πύργος στη Φαράκλα
15. Μεσοπέτρι – Στεφάνι (οχυρό κλασικής περιόδου)
16. Ο Αμαξάς της Αιδηψού
17. Ο Μεγαλόσαυρος της Αιδηψού
18. Η εύρεση των δύο αγαλμάτων στο κόλπο του Αρτεμησίου
19. Οι μονές Γαλατάκι και Δρυμώνα
20. Τα διατηρητέα κτίρια στις πόλεις της Βόρειας Εύβοιας

Τα φυσικά μνημεία

1.Ευβοϊκά Τέμπη

[diazomagallery id=”dem04042022g”]

Ένας πανέμορφος φυσικός χώρος, σε μια έκταση δώδεκα (12) χιλιομέτρων περίπου. Ξεκινώντας από το ιστορικό κάστρο της Κλεισούρας, το Δερβένι και τις άφθονες πηγές που αναβλύζουν τα νερά του βουνού μας «Μάκιστου» (σημερινό Καντήλι) και καταλήγουν στο Αιγαίο, στο δέλτα του ιστορικού μας ποταμού «Βούδουρου» (σημερινός Κηρέας).

Είναι πανελλήνια γνωστά και προσελκύουν κάθε χρόνο επισκέπτες και νεολαία. Εάν αξιοποιηθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κατά μήκος του ποταμού Κηρέα, τότε ο συνθετικός χώρος των τεμπών θα δημιουργήσει ένα νέο  πολιτιστικό-οικολογικό περιβάλλον, δίνοντας νέα πνοή στην ανάπτυξη της περιοχής και στον τουρισμό.

2. Το φαράγγι του Νηλέα

[diazomagallery id=”dem04042022h”]

Σε μια ορεινή περιοχή μεγάλου φυσικού κάλλους, πλησίον της πόλης Αγ. Άννας, ξεκινάει και τελειώνει το φαράγγι αυτό σε μια γραφική και δύσβατη διαδρομή περίπου 8 χιλιομέτρων. Στον ίδιο ορεινό και βραχώδη χώρο υπάρχει και ο ιστορικός χώρος του Βράχου της Μπολοβίναινας, η οποία προτίμησε να πέσει ως άλλη Σουλιώτισσα και να σκοτωθεί, παρά να προδώσει τους χωριανούς της και να πέσει στα χέρια των τούρκων στα χρόνια της επανάστασης του 1821.

3. Απολιθωμένο Δάσος Κερασιάς

[diazomagallery id=”dem04042022i”]

Φυσικό επιστημονικό φαινόμενο, τα πανάρχαια πυκνά δάση της περιοχής μας  να δημιουργήσουν το φαινόμενο του «απολιθωμένου δάσους». Κάθε φυσικό φαινόμενο μπορεί να αξιοποιηθεί από την τοπική κοινωνία προς όφελος του πολιτισμού, της οικολογίας και της κοινωνίας.

Δυστυχώς για την περιοχή μας η προστασία και ανάδειξη του θέματος αυτού, αν και έχει ξεκινήσει προ εικοσαετίας,  κάπου έχει ναυαγήσει.

4. Ο Νερόμυλος στο Σπαθάρι

[diazomagallery id=”dem04042022j”]

Όπως βλέπετε και στη φωτογραφία υπάρχει ακόμη ζωντανός ένας παραδοσιακός «νερόμυλος» που μαζί με άλλους νερόμυλους της περιοχής Βόρειας Εύβοιας άλεθαν το σιτάρι των κατοίκων μας.

Σήμερα ο νερόμυλος αυτός ανήκει στα εργαλεία και στη λαϊκή παράδοση. Το μήνυμά του είναι γνωστό. «Είμαι εδώ, γνωρίστε με καλύτερα, αξιοποιήστε με, δεν θέλω να πεθάνω ακόμη» μπορώ να προσφέρω ακόμη, στον πολιτισμό, τουρισμό, στη καθημερινή χρήση (νεροτριβής), στην αξιοποίηση των φυσικών αγαθών (νερό, γη, ενέργεια, φως).

Η τοπική κοινότητα Σπαθαρίου μαζί με το δήμο μας πρέπει να εξετάσουν σύντομα την αξιοποίηση του θέματος αυτού, ενισχύοντας τα εργαλεία της λαϊκής μας παράδοσης.

5. Ο Καταρράκτης στο χωριό Παπάδες

[diazomagallery id=”dem04042022k”]

Η φωτογραφία τα λέει όλα. Υπάρχει ένας νέος καταρράκτης στη Βόρεια Εύβοια πλησίον του χωριού Παπάδες. Μέσα από ένα περιβάλλον από τις ευβοϊκές δρυς, τον φράξο, τον ίταμο και όλη την πανέμορφη τοπική χλωρίδα, συναντά κανείς το μονοπάτι που οδηγεί στον καταρράκτη.

Ο πολιτιστικός σύλλογος Παπάδων μαζί με την τοπική κοινότητα έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες να αναδείξουν τα οικολογικά αυτά θέματα όπως επίσης και για τη δημιουργία τοπικής βιβλιοθήκης.

6. Ο Ξηροπόταμος Σπιάς

[diazomagallery id=”dem04042022l”]

Στη φωτογραφία βλέπουμε μια σύνθεση οικολογικών στοιχείων πέτρες, νερό, βότσαλο, δέντρα, θάλασσα και το γύρω περιβάλλον. Στο δέλτα του ποταμού λιμνάζουν περισσότερο τα νερά και δημιουργείται ένα νέο περιβάλλον τουλάχιστον επτά (7) μήνες το χρόνο. Νομίζω πως υπάρχει τρόπος στο χώρο του Δέλτα, να γίνει ένα πέρασμα (ξύλα – πέτρες) ώστε να αξιοποιείται από τους κατοίκους και τους επισκέπτες.

7. Ηράκλης (Αράκλης) Ροβιών

[diazomagallery id=”dem04042022m”]

Η φωτογραφία είναι χαρακτηριστική για το φυσικό τοπίο. Κοντά στο χωριό Ροβιές βρίσκεται αυτό το πανέμορφο τοπίο που ονομάζεται Ηράκλης (Αράκλης παλαιότερα). Η ονομασία του χώρου αυτού προέρχεται από τον μυθικό Ηρακλή που λατρευόταν μαζί με τον Απόλλωνα στην περιοχή. Πιθανότατα και σίγουρα θα υπάρχει εκεί και ναός ή κάποιο μνημείο προς τιμήν του Ηρακλή από την αρχαία εποχή. Αυτό θα αποδειχθεί με τις ανασκαφές που θα γίνουν αργότερα.

Γνώμη μου είναι, η τοπική κοινότητα σε συνεργασία με τον Δήμο να σκεφτούν και να προχωρήσουν σε μια πολιτιστική – οικολογική μελέτη αξιοποίησης  του συνολικού χώρου του Ηράκλη με όφελος της κοινωνίας, του πολιτισμού, του τουρισμού και του φυσικού περιβάλλοντος.

8. Ελαιώνας Ροβιών και Σπιάδας

Οι δυο ελαιώνες της περιοχής του δήμου μας και ειδικά ο ελαιώνας των Ροβιών παίζει καθοριστικό ρόλο στην εθνική και τοπική οικονομία. Πιστεύω όμως ότι πέραν από το χαρισματικό αυτό τοπίο του ελαιώνα, που η ίδια η φύση έχει δημιουργήσει, χρειάζεται και κάτι άλλο.

Πρώτον ο ελαιώνας της Σπιάδας έχει μετατραπεί σε ένα ιδιόμορφο χώρο με οικήματα, αυθαίρετα, ελιές, δέντρα και παράνομες περιφράξεις. Αυτά πρέπει να τακτοποιηθούν όλα το συντομότερο με ένα κανονικό και ισορροπημένο σχέδιο, δίδοντας στο  χώρο αυτό ένα κανονικό κοινωνικό, οικολογικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον.

Δεύτερον για τον ελαιώνα των Ροβιών, νομίζω ότι χρειάζεται να γίνει μια συνολική μελέτη με κοινωνικά, οικολογικά, πολιτιστικά κριτήρια με επίκεντρο την προστασία,  την ανάδειξη του και την επισκεψιμότητα των κατοίκων και επισκεπτών.

Παρακάτω αναφέρονται τα υπόλοιπα φυσικά και οικολογικά μνημεία

1. Οι φυσικές λίμνες περιοχής Κάκαβου
2. Ο βράχος της Μπολοβίναινας
3. Ξηρό Όρος – Λατομείο
4. Παραλίες Βλαχιάς – Σαρακήνικο
5. Παραλίες Φραγκάκη – Πρασίδι
6. Καταρράκτες Δρυμώνα
7. Καστανόλογγος – Μακρολίβαδο
8. Ιαματικά Νερά Αιδηψού – Ήλια
9. Τα πέτρινα τοξωτά γεφύρια
10. Παραδοσιακοί οικισμοί του δήμου (οικισμοί – τοπικές κοινότητες)
11. Βιοτεχ. Πάρκο τουρισμού στις Ροβιές (παλαιό εργοστάσιο χαρτοποιίας)
12. Το Δασικό Χωριό
13. Διαδρομές στο Δασικό Χωριό
14. Δίδυμα πλατάνια στο Προκόπι
15. Ο Μεγάλος Πλάτανος
16. Ιστορική Βρύση στους Γαλατσάδες
17. Το ιστορικό νησάκι Νησιώτισσα
18. Οι χαρισματικές ακτές του πευκοδάσους στο Κύναιο
19. Οι σπηλιές στις Αγδίνες και στα Ήλια
20. Το πετρωμένο καράβι στο Σαρακήνικο
21. Οικοσυστήματα ενδημικής ευβοϊκής δρυός
22. Οικοσύστημα ενδημικής χλωρίδας «ιπποφαές»
    

    Η Μουσειακή Έκθεση στους Ωρεούς  και το Απολιθωμένο Δάσος Κερασιάς έχουν ενταχθεί στο Πρόγραμμα Ανασυγκρότησης της Β. Εύβοιας και ειδικότερα στη μελέτη Πολιτισμού (Δράση 1, Υποδομές – Ανασκαφές), βλ. σχετικά την παρουσίαση της μελέτης Πολιτισμού, εδώ.